ÖZEL RÖPORTAJ ESKİŞEHİR EKSPRES

Konunun ekonomik açıdan ve vatandaşlar için önemi nedir?

Günümüzde bir virüsün yayılmasını izlemek ve kontrol etmek tüm ülkeler için çok önemli bir ihtiyaçtır. Bunu erken yapmak milyonlarca insanın hayatını kurtaracak ve ülkelerin istikrarlı bir ekonomiyi sürdürmelerine yardımcı olacaktır. 

İlk akla gelen ve en basit çözüm yöntemi nasıl geliştirebilir?

Bir virüsün yayılmasını kontrol etmenin en kolay yolu, yakın zamanda teşhis edilen hastalarla yakın temasta bulunan bireyleri derhal bilgilendirmektir. Bununla birlikte, bunu başarmak için, merkezi bir otorite (örneğin, Sağlık Bakanlığı) hem sağlıklı bireylerden hem de teşhis edilen hastalardan ayrıntılı konum bilgisine ihtiyaç duyar. 

Bu basit çözüm yönteminin sakıncalı tarafları var mıdır?

Böyle bir yaklaşım, bir virüsün yayılmasını kontrol etmek için faydalı olsa da, ciddi gizlilik endişeleriyle sonuçlanır ve bu nedenle sorunu çözmek için gizlilik koruyucu çözümler gereklidir. Şu sıralarda pek çok ülke bu şekilde çözümler geliştirmek ve salgının önüne geçebilmek için büyük bir hızla teknoloji geliştirmektedirler. Ancak, bu konuyla ilgili daha önceki çalışmalar;

  • Daha iyi bir verim elde etmek için gizlilikten (Özellikle teşhis edilen hastaların gizliliğinden, bilinmesinden) taviz vermektedir,
  • Ölçeklenemeyen çözümler sunmaktadırlar. 

Örneğin, Çin ve Kore, bu şekilde bir cözümü vatandaşlarının mahremiyetlerini tamemen ihlal ederek hayata geçirmişlerdir. 

Sizin geliştirdiğiniz çalışma nasıl çalışmakta?

Biz, bu çalışmada, bireylerin (akıllı telefonlar kullanılarak kaydedilen) fiziksel temas geçmişleri ve hastalık için pozitif olarak teşhis edilen hastaların kimliklerini tutan merkezi (Sağlık Bakanlığı gibi bir sağlık otoritesi tarafından işletilen) bir veri tabanı arasında özel küme kesişmesine dayanan bir teknik öneriyoruz. 

Önerilen çalışma kişisel verileri ne şekilde korumaktadır?

Önerilen çözüm, hem sağlıklı bireylerin hem de teşhis edilen hastaların konum gizliliğini korur ve teşhis edilen hastaların kimliklerinin diğer bireylerden gizli kalmasını garanti eder. 

Çalışmanın sonucunda elde edilen önemli çıktılar nelerdir?

Önerilen teknik, bireylerin, pozitif teşhis konulan bir hasta ile önceki temaslarını gösteren uyarı mesajları almasına izin verir. Bu tür uyarı mesajları, riski fark etmelerine ve kendilerini diğer insanlardan soyutlamalarına yardımcı olacaktır. Geliştirilen teknikte uyarı mesajlarının sağlık otoritesi tarafından değil, sadece ilgili kişiler tarafından gözlemlendiğinden emin oluyoruz. Ayrıca önerilen tekniğin simülasyonlar aracılığıyla verimliliğini ve ölçeklenebilirliğini gösteriyoruz.

Önerilen çözüm şu anki salgını önlemek için kullanılabilir mi?

Bu çözümün şu anda gerçekleşen Covid-19 salgını için kullanımı şu aşamada pozitif teşhis konulan kişilerin sayısını göz önünde bulundurunca mümkün gözükmemektedir. Ancak, salgının sonbaharda ikinci dalgasının gerçekleşeceğine yönelik öngörüler mevcuttur. Bu tekniğin ikinci dalgadan önce gerçekleştirilebilmesi, Türkiye’de salgının çok az bir hasarla ve ekonomiye zarar vermeden atlatılabilmesi için çok önemli bir adım olacaktır. Yine bu salgının sona doğru gelmeye başlaması ile birlikte normal yaşama geçildiğinde de bu tür Gizliliği ön planda tutan önerdiğimiz çalışmanın mutlaka uygulanması gerekir.

İşte geliştirilen çalışmanın detayları

Bu çalışmanızdan Sağlık Bakanlığı'nın haberi var mı?

Bu çalışmalar ve yöntem Sağlık Bakanlığı yetkililerine sunulmuş fakat ilgi görmemiştir. 

 Prof. Erman Ayday kimdir? 

Erman Ayday 1982 Eskişehir doğumludur. ODTÜ Elektrik-Elektronik Mühendisliğini birincilikle, Georgia Teknik Üniversitesinde yüksek lisan ve doktora çalışmalarını tamamlamıştır. Lozan’da Ecole Polytechnique’de doktora sonrası çalışmalar yapmıştır. Şu anda hem Türkiye’de Bilkent Üniversitesi, hem de Amerika’da Ohio-Cleaveland Case Western Reserve Üniversitesinde asistan Profesör olarak görev yapmaktadır. Yüksek lisans ve doktora çalışmalarını Big Data (Büyük Veri), Privacy (Gizlilik), Veri Gizliliği üzerinde yapmıştır. Şu anda da çalışmalarını bu konulara yapmaktadır.